در یادداشت یك پژوهشگر مطرح شد؛
راههای نجات كشور از بن بست آب
به گزارش گروه هوش مصنوعی استاد سابق دانشگاه تهران در مقاله ای نسبت به وضعیت منابع آب زیرزمینی و برداشت بیش از حد از آنها اخطار داد و بر لزوم ورود نخبگان بخش آب برای نجات کشور تاکید نمود.
به گزارش گروه هوش مصنوعی به نقل از مهر، دکتر روح الله نوری استاد سابق دانشگاه تهران در ارتباط با مقاله خود تحت عنوان «افت انسان محور آبخوان های ایران» که در نشریه آکادمی علوم آمریکا انتشار یافته، یادداشتی را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است که در ادامه می خوانیم:
«آب زیرزمینی به علت قابلیت اطمینان و در دسترس بودن در اکثر مناطق جهان بعنوان یکی از منابع پایدار در تأمین نیازهای آبی است و به صورت میانگین حدود ۵۰ درصد نیازهای جهانی در بخش های شرب، توسعه کشاورزی و یا صنعتی را تأمین می کند. در ایران هم وابستگی به منابع آب زیرزمینی به حدود ۶۰ درصد می رسد و در غالب بخش های خشک و نیمه خشک مرکز و شرق کشور، آبخوان ها تنها منبع قابل اتکا برای حیات انسانی هستند.
اصل مهم در برنامه ریزی و استفاده از منابع آب زیرزمینی، توجه به ظرفیت های اکولوژیکی و قابلیت بهره برداری از آبخوان ها می باشد، به صورتی که بیلان کمی و کیفی با تضمین ایجاد شرایط تعادل بین برداشت ها و تغذیه در آب زیرزمینی حاصل گردد. در مقیاس جهانی در اثر رشد فعالیتهای گسترده انسان محور و در سایه تغییرات اقلیمی، اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی روندی رو به رشد داشته بگونه ای که الان کشورهای زیادی با چالش افت شدید در آبخوان ها مواجهند که از این میان کشورهایی مانند آمریکا، هند، ایران، چین و پاکستان از شرایط نگران کننده تری برخوردار می باشند.
اگرچه مطابق گزارشات رسمی و در دسترس، اندازه گیری ها در ارتباط با افت در منابع آب زیرزمینی ایران به اوایل دهه ۱۳۵۰ برمی گردد، اما با استناد به گزارشات غیررسمی نشانه های اضافه برداشت از آبخوان ها در ایران در ارتباط با حتی یک دهه پیش از آن، دهه ۱۳۴۰، می باشد. از آن زمان تابحال روند اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی در خیلی از نقاط کشور ادامه داشته، بگونه ای که بر مبنای آخرین آمار و اطلاعات رسمی وزارت نیرو، مقدار اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی به بیشتر از ۱۳۵ میلیارد مترمکعب تا انتهای سال ۱۳۹۹ رسیده است.
برای درک بهتر این اعداد و ارقام برای خوانندگان محترم قابل ذکر است که این مقدار آب اضافه برداشت شده حدود ۱۰ برابر حجم آب دریاچه ارومیه در تراز اکولوژیک (قبل از چالش خشک شدن) می باشد. همینطور با فرض عدد۴۵۰ میلیارد مترمکعب برای کل ذخایر استاتیک آب زیرزمینی کشور، میتوان گفت تا انتهای سال ۱۳۹۹ حدود ۳۰ درصد از ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی کشور از دسترس خارج شده است.
پیامد فشار بیش از اندازه به منابع آب زیرزمینی کشور افت روزافزون سطح آب زیرزمینی در اغلب نقاط ایران بوده بگونه ای که سطح آب در بعضی از چاه های بهره برداری در استانهای جنوبی و شرقی کشور حتی به اعداد بسیار وحشتناک بیشتر از ۵۰۰ متر رسیده و عملاً در بعضی از نقاط کشور میتوان اظهار داشت که دیگر آبی برای برداشت وجود ندارد. این مقدار افت شدید در سطح آب زیرزمینی، شوری آب را هم تا سطح بسیار نگران کننده ای افزایش داده و در جاهایی هم که هنوز امکان برداشت از منابع آب زیرزمینی وجود دارد، شوری آب بازدهی استفاده آب را کاهش داده و نتایج منفی برای کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و حاصلخیزی خاک را به دنبال داشته است.
آب زیرزمینی علاوه بر تأمین نیازهای آبی انسان، نقش عمده ای در شارژ کردن منابع آب سطحی مانند رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها دارد. متاسفانه افت شدید سطح آب در خیلی از نقاط کشور روند خشک شدن دریاچه ها، تلاب ها و رودخانه ها را طی سالیان اخیر تشدید کرده است بگونه ای که در شرایط کنونی تقریباً تمامی دریاچه ها و تالاب های کشور یا خشک شده اند یا با بحران خشک شدن درحال دست و پنجه نرم کردن هستند.
در مورد رودخانه ها هم درصد قابل توجهی از آنها با تغییر رژیم هیدرولوژیکی همراه بوده اند بگونه ای که میتوان رودخانه های زیادی را مثال زد که در گذشته دایمی بوده اند ولی هم اکنون به رودخانه های فصلی تبدیل گشته اند. همینطور خیلی از رودخانه هایی که در گذشته فصلی بوده اند در شرایط فعلی به مسیل ها یا خشک رودهایی تبدیل گشته اند که تنها در زمان نزولات جوی و ایجاد سیلاب رنگ آب را به خود می بینند. علاوه بر این موارد افت شدید سطح آب زیرزمینی در کشور، خیلی از چشمه ها و خصوصاً قنات ها (قدمت قنات در ایران به بیشتر از ۲۵۰۰ سال می رسد) را خشکانده است یا در حالت خوشبینانه سبب کاهش شدید آبدهی آنها شده است.
با تکیه بر اطلاعات مدلهای جهانی هیدرولوژیکی و اقلیمی که شرایط بارش و دما را در تا انتهای قرن حاضر میلادی در کشور نگران کننده گزارش داده اند، در آینده محدودیت بیشتر در دسترسی به منابع آب سطحی فشار بیشتری را به منابع آب زیرزمینی وارد خواهد نمود.
این حقیقت می تواند با تشدید بی سابقه امنیت آبی و غذایی و همینطور تشدید نزاع های اجتماعی جهت دستیابی به آب همراه باشد که نتیجه غایی آن بسیار دردناک و غیرقابل تصور برای کشور خواهد بود. ازاین رو توجه به مدیریت پایدار آب زیرزمینی در کشور در چارچوب برنامه های کوتاه مدت ضربتی (حداقل جهت توقف روند سنگین خسارت بار فعلی) و دراز مدت اولویتی است که بالاتر از آن برای مدیران کشور و مردم قابل تصور نخواهد بود.
تنها در اینصورت میتوان امیدوار بود که بخشی از سیستم آب زیرزمینی کشور به حالت اولیه خود بازگردد هرچند که فضای خالی بعضی از آبخوان های کشور با عنایت به نشست های گسترده انجام شده به جای آب با خاک پر شده و عملاً قابل بازگشت به شرایط اولیه نخواهد بود.
با توجه به اثرات همه جانبه آب در تمامی شئون زندگی انسان ها و همینطور نقش بی بدیل آن در پویایی و بقای محیط زیست، تنها برنامه ها و اقداماتی برای بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی کشور موفق خواهند بود که حاصل توافق و هماهنگی تمامی ارکان و ساختارهای کشور در بخش های قانونگذاری، اجرایی و قضایی بوده و مشتمل بر راهکاری اجرایی-مهندسی مبتنی بر حقیقت و وضعیت فعلی کشور باشد.
چنین برنامه ای با خصوصیات ذکر شده لازم است اولویت بی بدیل کشور قرار گرفته تا در سایه آن بتوان اجتماع و مردم را هم به همکاری در آن تشویق نمود که در این صورت ثمره آن بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی در بلند مدت و نتیجه نهایی آن هم نجات کشور از بن بست آب است، بن بستی که برای غلبه بر آن به مشارکت تمامی افراد در کشور و خصوصاً نخبگان بخش آب نیاز خواهد بود.»
به گزارش گروه هوش مصنوعی به نقل از مهر، با عنایت به اهمیت مبحث مورد پژوهش در این مقاله، «انتشارات نیچر» هم خلاصه ای از دستاوردهای این مقاله را در وبسایت خود منتشر نموده است.
منبع: iagrp.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب